توهین و افترا و مجازات آن در قانون جدید

ابتدا به معنا و مفهوم توهین و افترا می پردازیم چرا که ممکن است مفهوم آن در ذهن افراد با مفهومی که در قانون است متفاوت باشد؛ سپس به شرایط تحقق هر یک از آن ها پرداخته می شود چرا که هر کدام  جرم جداگانه ای می باشند و همچنین مجازات هر یک را بررسی می کنیم زیرا توهین و افترا از جرائم علیه تمامیت معنوی بوده و قابلیت پیگیری قانونی دارند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله توهین و افترا در قانون جدید مراجعه نمایید.

تعریف توهین 

هر لفظ یا عملی که موجب هتک حرمت شخصی شود، توهین محسوب می گردد.

توهین، می تواند به طریق فحاشی و استفاده از الفاظ رکیک باشد و یا به صورت عملی خاص ( مانند پرتاب کردن تخم مرغ و ..) باشد؛ به طور کلی هر فعلی که تحقیر آمیز باشد، توهین محسوب می شود.

شرایط تحقق جرم توهین:

 موهن بودن رفتار

توهین حتما باید رفتار یا الفاظ توهین آمیز باشد و رفتار یا کلامی که صرفا خلاف ادب باشد مانند خشونت یا صحبت با داد و فریاد، جرم توهین نیست بلکه صرفا بی ادبی می باشد.

وجود مخاطب معین

به این معنا که توهین باید به شخص دیگری شده باشد؛ توهین به خویش، جرم محسوب نمی گردد و همچنین مصداق توهین باید حتما مشخص باشد. برای مثال توهین به یک گروه کلی جرم توهین نیست. برای مثال اگر بگوییم همه دانشجویان حقوق کم سواد و احمق هستند توهین محسوب نمی شود اما اگر بگوییم دانشجویان حقوق کارشناسی ارشد گروه  ب، ورودی سال …… دانشگاه ازاد …… شهر ….. احمق و بی سواد هستند، نسبت به آن ها جرم توهین محقق گشته است.

 حقیقی بودن مخاطب

توهین به اشخاص حقوقی مانند شرکت ها، اداره ها یا سازمان ها جرم توهین محسوب نمی گردد اما اگر به شخص حقیقی که کارمند یا عضو سازمان یا اداره (شخص حقوقی) میباشد، توهین صورت گیرد، جرم توهین نسبت به آن شخص توهین محقق است. ( برای مثال ناسزا گفتن به شرکت شیلات، جرم توهین نیست اما ناسزا گفتن به کارمند آن شرکت جرم توهین محسوب می گردد)

در قید حیات بودن مخاطب

توهین به مردگان، جرم توهین محسوب نمی گردد مگر در موارد خاص که قانون به طور اختصاصی ذکر کرده است اما اگر توهین به شخصی که فوت شده؛ عرفا توهین به بازماندگان آن شخص باشد، جرم توهین وافترا (j,idk , htjvh)، نسبت به بازماندگان محقق می گردد.

 صریح بودن

تفسیر الفاظ یا حرکات موجب تحقق جرم نمی شود  بلکه توهین تنها با حرکات و الفاظ صریح محقق می گردد.

حضوری یا علنی بودن

نیازی نیست هر دو شرط حضوری و علنی بودن با هم وجود داشته باشد، حتی اگر یکی از آن ها (حضوری یا علنی بودن) محقق گردد جرم تحقق می یابد؛ علنی بودن به این معنا که در حضور شخص ثالثی توهین محقق شود و یا این که در مکان عمومی توهین اتفاق بیفتد حتی اگر در آن لحظه هیچ شخصی در آن مکان نباشد. منظور از حضوری بودن این است که شخصی که مورد توهین قرار گرفته، الفاظ توهین آمیز را بشنود و یا حرکات توهین آمیز را ببیند .

نکته: چنانچه شخصی که مورد توهین قرار گرفته است به هر طریقی از جمله دوربین مداربسته، ایمیل، پیامک، تلفن و …. حرکات یا نوشته های توهین آمیز را ببیند یا بشنود، توهین حضوری محسوب می گردد.

مجازات توهین

بر اساس ماده 608 قانون مجازات اسلامی، اگر توهین قذف تلقی نگردد، مجازات آن جزای نقدی بیش از 2 تا 8 میلیون تومان خواهد بود. (بر اساس قانون کاهش مجازات های حبس تعزیری)

نکته 1: باید به این نکته توجه داشت که توهین جرم مطلق است و نیازی به تحقق نتیجه نیست به این معنا که حتی اگر شخصی که مورد توهین قرار گرفته است ناراحت نشده باشد همچنان جرم توهین محقق است.

نکته 2: درست بودن کلام شخص توهین کننده باعث عدم تحقق جرم توهین نمی شود. برای مثال اگر شخصی دیوانه خطاب شود و در واقعیت هم دیوانه باشد (دارای زوال عقل باشد)، جرم توهین به وقوع پیوسته است.

نکته 3: در صورت فوت شخصی که به او توهین شده است؛ اگر شکایت قبل از فوت او مطرح شده باشد و پیش از صدور حکم، فرد شاکی فوت نماید وراث وی می توانند مجازات شخص توهین کننده را پیگیری نمایند اما اگر شخص قبل از فوت شکایت طرح نکرده باشد وراث وی نمی توانند به نیابت از او علیه شخص توهین کننده شکایت کنند.

توهین مشدد چیست؟

در بعضی موارد جرم توهین، ساده محسوب نمی شود و در صورت داشتن شرایطی قانون گذار  مجازات آن را تشدید کرده است .

موارد زیر توهین مشدد محسوب می گردند:

1- توهین به مقامات دولتی طبق ماده 609 قانون مجازات اسلامی

2- توهین به امام خمینی و رهبری طبق ماده 514 قانون مجازات اسلامی

3- توهین به رئیس یا مقامات سیاسی دولت خارجی طبق ماده 517 قانون مجازات اسلامی

در همه ی این 3 مورد شرط وقوع توهین مشدد آگاه بودن شخص توهین کننده به منصب یا سمت شخص مورد توهین می باشد و چنانچه از سمت و منصب شخص مطلع نبوده باشد؛ تنها جرم توهین ساده محقق شده است.

 افترا چیست؟

افترا به این معنا می باشد که شخصی، انجام جرمی را به شخص دیگر نسبت دهد و نتواند ارتکاب آن جرم توسط آن شخص را اثبات نماید.

نکته: جرم افترا می تواند از طریق چاپ در روزنامه یا هر گونه اوراق چاپی ،نطق و سخنرانی در مجامع عمومی یا انتشار در فضای مجازی و … تحقق یابد.

شرایط تحقق جرم افترا:

صریح بودن

جرم افترا باید صریح نسبت داده شود و استفاده از الفاظی مانند مجرم، بزهکار، خیانت کار و … که هیچ صراحتی بر انجام جرمی معین ندارند، باعث تحقق یافتن جرم افترا نمی شود.

 نسبت دادن جرم

برای تحقق یافتن جرم افترا باید عملی که به شخصی دیگر نسبت داده شده است در قانون جرم محسوب شود و نسبت دادن اعمالی که خلاف شرع، خلاف شان یا خلاف ادب می باشند و در قانون جرم محسوب نشده اند را نمی توان مشمول عنوان افترا دانست.

ناتوانی افترا زننده از اثبات جرمی که نسبت داده است

در جرم افترا چنانچه شخص افترا زننده، بتواند جرمی که به شخص دیگری نسبت داده است را اثبات نماید به مجازات افترا محکوم نخواهد شد بر خلاف توهین که حتی اگر اثبات شود آنچه نسبت داده شده است صحیح است، باز هم فرد توهین کننده به مجازات جرم توهین محکوم خواهد شد.

ممکن بودن ارتکاب جرم از جانب شخص مورد اتهام

در افترا باید جرمی که به شخص نسبت داده می شود، قابلیت تحقق توسط فرد مورد اتهام را داشته باشد. برای مثال اختلاس تنها توسط کارمندان دولت قابل تحقق است؛ حال اگر به شخصی که کارمند دولت نیست، نسبت اختلاس داده شود جرم افترا محققنمی گردد و عنوان جرم توهین می باشد.

مجازات جرم افترا

طبق ماده 697 قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی جرمی را به دیگری نسبت دهد و نتواند صحت آن را ثابت نماید؛ به جز در مواردی که موجب حد است؛ به مجازات جزای نقدی بیش از 2 تا 8 میلیون تومان محکوم می گردد. (قانون کاهش مجازات های حبس تعزیری)

نکته مهم: طبق تبصره ماده 697 قانون مجازات اسلامی، در مواردی که نشر آن جرم اشاعه فحشا محسوب گردد هرچند که شخص بتواند صحت اسناد و جرم را اثبات نماید، مرتکب به مجازات افترا محکوم خواهد شد.

جرم افترا از جرائم مطلق می باشد و نیازی به سوء نیت خاص نیست و افترا زننده، باید از جرم بودن عملی که آن را به شخص دیگری نسبت داده، آگاه باشد.

نکته: افترا تنها نسبت به اشخاص حقیقی قابلیت تحقق دارد و نسبت دادن جرم به اشخاص حقوقی (سازمان ها، شرکت ها و ….) باعث تحقق یافتن جرم افترا نمی باشد.

اعاده حیثیت از جرم افترا

جهت کسب اطلاعات در خصوص نحوه اعاده حیثیت از جرم افترا به مقاله: چگونه از جرم افترا اعاده حیثیت کنیم؟ مراجعه فرمایید.

توهین و افترا در فضای مجازی و شبکه های مجازی

امروزه با توجه به گستردگی و فراگیر شدن شبکه های مجازی و حضور پررنگ عموم افراد جامعه در این شبکه ها، شاهد مشکلاتی در این فضا هستیم که بسیاری از این موارد و مشکلات، توسط قانون جرم انگاری شده است و بسیاری از افراد به طور غلط تصور می کنند که جرائم، در شبکه های مجازی قابل پیگیری و ردیابی نمی باشند؛ در صورتی که در فضای سایبری به سبب برجای ماندن اثر دیجیتال، شناسایی متهمان قابل اجرا می باشد و ظرف مدت کوتاهی متهمان، شناسایی و دستگیر خواهند شد.

بنابراین افراد باید ازارسال پیامک حاوی الفاظ زشت، رکیک و توهین آمیز درهر گونه شبکه مجازی خودداری نمایند تا خود را در معرض اتهام قرار ندهند ، این امر در خصوص بی حرمتی در فضای مجازی، فحاشی در فضای مجازی وهمچنین جرم توهین و افترا در فضای مجازی صادق می باشد و تمامی این جرائم قابل پیگیری و دارای مجازات می باشند.

نمونه شکوائیه توهین و فحاشی

با سلام و احترام

اینجانب ……………. فرزند ………… با آقای ……………. در محل کار (شرکت ……)، بر سر موضوعی دچار اختلاف شدیم و این موضوع باعث دعوای لفظی و جر و بحث میان ما، گردید که ایشان در روز جمعه بعد از ظهر در ساعت ……….  و تاریخ ……….  به منزل بنده مراجعه نمودند و اقدام به فحاشی و توهین با استفاده از کلمات زشت و زننده و رکیک نسبت به شخص بنده و خانواده ام کردند. چند نفر از اهالی ساختمان و محل، شاهد این ماجرا بودند و می توانند در صورت نیاز، در این خصوص شهادت دهند.

لذا با توجه به شرح شکوائیه و ادله و امارات اینجانب که شامل شهادت شهود و فیلم دوربین مدار بسته ساختمان می باشد و با استناد به ماده 608 قانون مجازات اسلامی، از دادگاه محترم تعقیب و مجازات مشتکی عنه را در خصوص جرم توهین و فحاشی استدعا دارم.

با تجدید احترام

نام و نام خانوادگی شاکی

نمونه شکایت افترا

با سلام و احترام

احتراما به استحضار می رسانم:

اینجانب ……………….. بابت شکوائیه آقای ……………….. در دادسرای شعبه ………… با شماره پرونده ……………….. به اتهام خیانت در امانت متهم گشتم که ایشان نتوانستند این اتهام را نسبت به بنده در مراحل دادرسی، ثابت نمایند و برای بنده قرار منع تعقیافتراب صادر شد.

لذا با توجه به دلایل اینجانب که قرار منع تعقیب صادره از دادسرا و محتوای پرونده می باشد و با استناد به ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، مبنی بر جرم افترا، تعقیب و مجازات مشتکی عنه را از دادگاه محترم خواستارم.

با تجدید احترام

نام و نام خانوادگی شاکی