هبه و نکات کاربردی درباره آن

نکات کاربردی درباره هبه یا بخشیدن مال

اگر از کسانی هستید که می خواهید مالی را ببخشید یا مالی را از طریق هبه دریافت کرده اید و می خواهید در مورد مسائل حقوقی مربوط به آن اطلاعاتی دریافت کنید می توانید با مطالعه این مطلب به هدف خود برسید.

در این مطلب که از سوی گروه وکلای حقوقی حامیان عدالت ارائه می شود، به نکات کاربردی عقد هبه و مسائل حقوقی مربوط به آن پرداخته می شود.

تعریف هبه

 کلمه هبه (عطیه - نحله) که یک لغت عربی است به معنای بخشیدن و دادن چیزی به دیگری بدون دریافت بهای آن است.

این لغت در اصطلاح حقوقی نیز به این معنا است که واهب یعنی بخشنده، چیزی را که مالک آن است، به صورت رایگان و بلاعوض به شخص دیگری که متهب نامیده می شود، منتقل کند. هبه بین دو طرف واقع می شود و در حقوق به عنوان یک عقد شناخته می شود.

در تعالیم اسلامی، هبه ی مال به اقوام و خویشاوندان هرچند نیازی هم نداشته باشند، مستحب است و حتی در مورد هبه مال به والدین و اولاد، تاکید هم شده است. با توجه به تعالیم اسلامی، در صورتی که پدر و مادر، نیاز مالی دارند، بخشش مال به آن ها بر فرزند، واجب عینی است.

همچنین اگر پدری قصد دارد به فرزندان خود مالی را ببخشد، مستحب است که بین آن ها تفاوتی قائل نشود و مال را به طور مساوی به فرزندانش ببخشد.

 انواع هبه

هبه به دو نوع: معوض و غیرمعوض تقسیم بندی می شود.

عقد هبه معوض:

به این صورت واقع می شود که هبه دهنده در زمان عقد با هبه گیرنده شرط می کند که در برابر بخشش مال مورد نظر، چیزی به او بدهد، یا این که بدون شرط واهب، هبه گیرنده به طور رایگان، چیزی در مقابل هبه ای که گرفته است به واهب بدهد.

لازم به ذکر است در هبه معوض، عوض تعیین شده، در مقابل مال هبه شده و ارزش آن نیست بلکه در مقابل شرطی است که واهب گذاشته است.

عقد هبه غیرمعوض:

به این صورت واقع می شود که واهب در زمان عقد، شرط پرداخت چیزی در عوض مال هبه شده نگذارد و هبه گیرنده هم چیزی در عوض هبه ای که دریافت کرده است به واهب پرداخت نکند.

قوانین مربوط به هبه

ماده 795 قانون مدنی در تعریف عقد هبه آورده است: هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را بصورت رایگان و مجانی به شخص دیگری تملیک می کند، مالک مال یا تملیک‌ کننده را واهب می گویند و طرف مقابل را متهب می نامند و مالی که مورد هبه است را عین موهوبه می گویند.

بنابراین در عقد سه رکن وجود دارد که عبارتند از:

• واهب : به کسی گفته می شود که مالکیت مال خود را به دیگری منتقل می کند.
• متهب: به کسی گفته می شود که مال به او بخشیده می شود و به ملیکت او درمی آید.
• عین موهوبه: به مالی گفته می شود که بخشیده می شود.

 طبق ماده 796 قانون مدنی: واهب باید برای معامله و تصرف در مال خود (در اینجا یعنی بخشیدن مال) اهلیت (بلوغ، عقل، رشد) داشته باشد.

طبق ماده بعدی یعنی ماده 797 قانون مدنی مدنی نیز واهب باید حتما مالک مالی باشد که می خواهد آن را ببخشد. طبق ماده 798 قانون مدنی: عقد هبه محقق نمی شود، مگر با قبول و قبض از سوی متهب یا وکیل او و قبض متهب بدون اذن و اجازه از واهب موثر نخواهد بود.

بنابراین تا زمانی که متهب مال را دریافت نکرده باشد، از لحاظ قانونی عقد هبه منعقد نشده است به همین جهت واهب قبل از قبض می تواند هر زمان که اراده کند از بخشش مال، منصرف شود و هبه را پس بگیرد. با توجه به ماده 800 ق. م: اگر مال موهوبه در دست متهب باشد دیگر نیازی به قبض آن نیست.

ماده ۸۰۶ قانون مدنی نیز در مورد ببخشش مال از سوی طلبکار مقرر کرده است که با این کار، طلبکار دیگر حق رجوع به بدهکار را ندارد. همچنین در ماده بعد آمده است که اگر کسی مالی را به دیگری صدقه بدهد دیگر حق رجوع ندارد.

رجوع از هبه

رجوع از هبه یک عمل حقوقی یک طرفه است که تنها از سوی واهب انجام می شود. رجوع باعث می شود که مال موهوبه و منافع متصل آن به مالکیت واهب برگردد. واهب پس از رجوع از هبه حق مطالبه ارش یا خسارت وارده را نخواهد داشت.

اگر عقد هبه به طور کامل منعقد شده باشد و عین موهوبه توسط متهب قبض شده باشد، واهب تنها در صورت تحقق این دو شرط می‌تواند از هبه رجوع کند و مال خود را پس بگیرد:

1- عین موهوبه (مال مورد بخشش) موجود باشد.

2- حق رجوع صاحب مال، از بین نرفته باشد.

طبق قانون مواردی که حق رجوع از بین می رود و نمی شود از هبه رجوع کرد، شامل این موارد می شود:

• هبه به خویشاوندان باشد مانند هبه به اولاد یا هبه به پدر و مادر
• هبه مال به نحو قربة الی الله باشد
• هبه معوض باشد و عوض آن هم پرداخت شده باشد
• در مال موهوبه تصرف و تغییری واقع شده باشد یا از ملکیت متهب خارج شده باشد. مانند: انتقال، تغییر یا اتلاف مال و به رهن گذاشتن مال موهوبه
• فوت واهب بعد از تحویل مال موهوبه
• فوت متهب بعد از قبض مال موهوبه

در این موارد، عقد هبه لازم می شود و واهب نمی تواند مال موهوبه را از طرف مقابل پس بگیرد.

انواع رجوع از هبه

رجوع از هبه به دو صورت قولی و فعلی انجام می شود:

قول و گفتار: به این نحو که مثلا واهب به متهب بگوید: از هبه برگشتم یا مال موهوبه را برگردان

فعل و رفتار: به این شکل که مثلا واهب مال موهوبه را از متهب بگیرد یا مال را بفروش.

واهب برای رجوع از هبه باید به دادگاه حقوقی مراجعه کند و دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کند. اگر هبه بصورت رسمی ثبت شده باشد، واهب نیاز به اثبات عقد هبه ندارد و می تواند از دادگاه درخواست رجوع هبه را داشته باشد.

اما اگر ثبت نشده باشد، واهب ابتدا باید وقوع عقد هبه را در دادگاه اثبات کند و بعد از اثبات آن، دادخواست رجوع از هبه را مطرح کند.

تفاوت هبه رسمی و عادی

سند هبه مالی که از طریق رسمی منتقل می شود، هبه نامه رسمی نامیده می شود. هبه نامه رسمی مزیت خاصی نسبت هبه نامه عادی دارد که این مزیت، عدم امکان انکار و تردید نسبت به هبه رسمی است.

با انجام هبه از طریق سند رسمی، در صورت بروز اختلاف و دعاوی حقوقی هیچیک از طرفین نمی تواند ادعای تردید و انکار در مورد صحت و اصالت سند داشته باشد و از نظر قانونی، چنین ادعایی از آن ها پذیرفته نیست.

در حالی که انجام هبه بصورت غیر رسمی و با هبه نامه عادی چنین مزیتی ندارد و ادعای انکار و تردید در مورد آن ها نزد مرجع قضائی مسموع خواهد بود.

هبه یا بخشیدن مهریه

در مورد هبه یا بخشش مال و رجوع از آن یکی از مسائل حقوقی بسیار رایج در این زمینه، هبه یا بخشیدن مهریه از سوی زنان است. سوالی که در این زمینه وجود دارد، در مورد امکان رجوع از هبه در مواردی است که زن مهریه خود را به شوهرش بخشیده است و خواستار مطالبه مجدد مهریه است.

بیشتر بخوانید: نحوه رجوع به مهریه پس از طلاق توافقی

در این شرایط، سه حالت مطرح می شود:

• زوجه مهریه ما فی الذمه زوج را ابرا کرده و به زوج اعلام می کند که دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهی داشت. در این حالت تکلیف شوهر در ادای مهریه به طور کلی ار بین می رود.
• یا اینکه زوجه در برابر طلاق، مهریه خود را به شوهر می بخشد، در طلاق خلع یا مبارات بذل مهر انجام می شود. حال اگر زن در ایام عده طلاق از بذل مهر خود رجوع کند، طلاق ملغی خواهد شد.
• و یا اینکه زوجه مهریه خود را به زوج می بخشد و می‌گوید مهرم را به تو بخشیدم که در این حالت، تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طور کلی ساقط نمی شود و زن می‌تواند تحت شرایطی از هبه خود رجوع کند و مهریه را مطالبه کند.

وکیل هبه و رجوع از هبه

در مسائل مربوط به هبه و رجوع از آن و در مواردی که زن مهریه خود را بخشیده است، در صورت بروز اختلاف بین زوجین، معمولا زوجه پشیمان می شود و می خواهد مهریه خود را دریافت کند یا اینکه در زمان طلاق، در مورد مطالبه و پرداخت مهریه ای که بخشیده شده، مشکلاتی ایجاد می شود.

بیشتر بخوانید: وکیل طلاق

در این شرایط، توصیه می شود که افراد برای دفاع از حق و حقوق خود و طرح و پیگیری دعاوی حتما از وکلای متخصص در امور دعاوی حقوقی و خانواده و مهریه راهنمایی ها و مشورت های لازم را دریافت کنند، تا بتوانند نتیجه مطلوب خود را کسب کنند.

بیشتر بخوانید: استرداد مال منتقل شده به همسر

گروه وکلای حامیان عدالت با ارئه انواع خدمات حقوقی، جهت حل و فصل دعاوی مربوط به مسائل حقوقی هبه و رجوع از هبه و مسائل مربوط به رجوع از بذل مهریه، در خدمت مراجعین محترم می باشند.

[xyz-ihs snippet="hebe"]

تماس و مشاوره با وکیل:

(۱۰ خط ) ۰۲۱۴۴۸۵۰۳۳۵📞  ۰۲۱۴۴۸۷۲۲۳۰ 📞  ۰۲۱۴۴۸۷۲۲۳۱ 📞