انواع جرایم رایانه ای و مجازات آن

انواع جرایم رایانه ای و مجازات آن

امروزه با پیشرفت و توسعه ارتباطات و گستردگی تکنولوژی در تجارت، آموزش، اقتصاد، زندگی روزمره و همچنین فراگیر شدن استفاده از اینترنت و فضای مجازی، سودجویی از ابزار و وسایلی همچون رایانه، موبایل و اینترنت نیز بسیار افزایش یافته است؛ به همین منظور قانون مجازات اسلامی، در رابطه با این موضوع جرم انگاری نموده و برای این جرایم مجازات تعیین کرده است.

جرایم رایانه ای چیست؟

هر فعل یا ترک فعلی که به کمک رایانه و سامانه های مخابراتی و یا از طریق اینترنت در فضای مجازی انجام شود و قانون آن را ممنوع کرده  و برای آن مجازات تعیین کرده باشد؛ شامل جرایم رایانه ای می باشد.

عناوین جرایم رایانه ای

1- جرائم علیه محرمانگی داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی:

الف- دسترسی غیرمجاز

ب- شنود غیرمجاز

پ- جاسوسی رایانه ای

2- جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی:

الف- جعل رایانه ای

ب- تخریب و اخلال در داده ها یا سامانه های رایانه ای و مخابراتی

3- سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه

4- جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی

5- هتک حیثیت و نشر اکاذیب

1- جرائم علیه محرمانگی داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی:

الف- دسترسی غیر مجاز

مطابق ماده 1 قانون جرائم رایانه ای هر شخصی به  داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی که با راهکارهای امنیتی (رمزگزاری) حفاظت شده است، به صورت غیرمجاز دسترسی پیدا کند، به حبس از 91 روز تا 1 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون ریال تا 20 میلیون دیال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

ب- شنود غیر مجاز

اگر کسی  محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه های مخابراتی یا رایانه ای را به طور غیر مجاز شنود کند به مجازات جزای نقدی از ده میلیون تا چهل میلیون ریال و یا حبس از 6 ماه تا 2 سال  و یا هر دو مجازات باهم محکوم می گردد.

پ- جاسوسی رایانه ای

هر شخصی به داده های سری (داده هایی که افشای آن ها به امنیت کشور یا منافع ملی لطمه می زند) در حال انتقال یا ذخیره شده در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی به صورت غیرمجاز دسترسی پیدا کند یا آن ها را شنود کند به حبس از 1 تا 3 سال یا جزای نقدی از 20 تا 60 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

 همچنین هرگاه شخصی داده های مذکور را در دسترس افراد فاقد صلاحیت قرار دهد به حبس از 2 تا 10 سال محکوم می گردد.

مورد دیگر این که اگر شخصی این داده های سری را افشا کند یا در دسترس افراد یا دولت ها یا سازمان های بیگانه قرار دهد به حبس از 5 تا 15 سال محکوم می شود.

2- جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابراتی:

الف- جعل رایانه ای

جعل رایانه ای در موارد زیر رخ می دهد:

1- در داده های قابل استناد به صورت غیرمجاز تغییری ایجاد شود.

2- داده ی قابل استنادی به صورت متقلبانه ایجاد شود.

3- تغییرداده ها یا علائم موجود در کارت های حافظه  در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا تراشه ها و یا وارد کردن و ایجاد متقلبانه داده ها یا علائم.

نکته مهم: این که استفاده از داده ها یا کارت های مجعول نیز مجازات حبس یا جزای نقدی یا هر دو مجازات را در پی خواهد داشت.

نکته مهم دیگری که باید به آن توجه نمود این است که در جعل رایانه ای حتما باید داده ای تغییر کند یا داده ای ایجاد شود بنابراین اگر شخصی با استفاده از رایانه شناسنامه یا سندی را جعل کند، جعل عادی محسوب می شود.

ب- تخریب و اخلال در داده ها

اگر شخصی داده های شخص دیگری را از سامانه های رایانه ای (و امثال آن) حذف یا تخریب یا مختل یا غیرقابل پردازش کند به حبس از 6 ماه تا 2 سال یا جزای نقدی از 10 تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می شود.

نکته: هرگونه عمل غیرمجازی از قبیل انتقال، پخش، حذف و دستکاری یا تخریب داده ها و همچنین مخفی کردن یا تغییر رمز داده ها که دسترسی شخص مجاز را مختل کند توسط قانون گذار جرم انگاری شده و برای آن مجازات تعیین شده است.

3- سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه

سرقت رایانه ای:

طبق ماده 12 قانون جرائم رایانه ای سرقت رایانه ای به این صورت محقق می شود که شخصی اطلاعات و داده های متعلق به دیگری را به صورت غیر مجاز برباید.

کلاهبرداری رایانه ای:

طبق ماده 13 قانون جرائم رایانه ای استفاده ی غیر مجاز از سامانه های مخابراتی یا رایانه ای با انجام اعمالی متقلبانه مانند تغییر، محو، وارد کردن، ایجاد کردن اطلاعات و داده ها یا اختلال در سامانه برای تحصیل مال، منفعت یا خدمات برای خود یا دیگری کلاهبرداری رایانه ای محسوب می شود و شخص مرتکب علاوه بر رد مال، به حبس از 1 تا 5 سال یا جزای نقدی 20 تا 100 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می گردد.

طبق ماده 67 قانون تجارت الکترونیکی، در مجازات کلاهبرداری اینترنتی، علاوه بر این که مال کلاهبرداری شده باید به صاحب آن برگردانده شود، حبس و همچنین  جزای نقدی برای فرد متخلف در نظر گرفته شده است که با توجه به موخر بودن قانون جرائم رایانه ای مجازات مندرج در آن قانون اعمال می گردد.

4- هتک حیثیت و نشر اکاذیب

طبق ماده 16 قانون جرائم رایانه ای([vhdl vhdhki hd) اشخاصی که صدا یا فیلم دیگران را به وسیله سیستم های مخابراتی یا رایانه ای تغییر دهند یا تحریف کنند و آن را پخش و منتشر کنند به صورتی که  عرفا موجب هتک حیثیت افراد شوند به مجازات جزای نقدی از 5 تا 40 میلیون ریال  یا حبس از 91 روز تا 2 سال و یا هر دو مجازات محکوم می شوند.

ماده 17 قانون جرائم رایانه ای

این ماده قانون اشاره به افرادی دارد که صدا، تصویر یا فیلم خانوادگی و خصوصی و یا اسرار دیگران را بدون رضایت آن ها منشر کرده و در دسترس عموم قرار می دهند؛ به صورتی که باعث ضرر یا هتک حیثیت آن ها می شود و مجازاتش جزای نقدی 5 تا 40 میلیون ریال  یا از 91 روز تا 2 سال حبس و یا هر دو مجازات می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به مثاله ماده 17 قانون جرایم رایانه ای مراجعه نمایید.

نکته: اگر کسی، شخصی را به انتشار و پخش نمودن فیلم و عکس خصوصی و یا اسکرین شات و صدا، تهدید نماید حتی اگر تهدید او عملی نشود جرم محسوب شده و میتوان از او به عنوان تهدید به انتشار فیلم و عکس، شکایت نمود.

هرشخصی که با جرائم ماده 16 و 17 قانون جرائم رایانه ای و تهدید مذکور در نکته بالا مواجه شد می بایست بدون هیچ گونه ترسی به دادسرا مراجعه  نموده و مراحل قانونی را طی نماید

مصادیق دیگری از جرائم رایانه ای:

1- انتشار محتویات مبتذل و مستهجن

هر شخصی محتویات و آثار مبتذل (صحنه ها و تصاویر قبیح) و مستهجن (تصاویر برهنه ی زن یا مرد یا اعمال جنسی) را منتشر، تولید، توزیع، یا معامله کند به مجازات حبس یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم می گردد.

نکته: شایان ذکر در این خصوص این که اگر جمیع شرایط لازم مهیا باشد آن شخص به افساد فی الارض محکوم خواهد شد.

2- توهین به مقدسات مذهبی در فضای مجازی

توهین کردن به مقدسات مذهبی همچون پیامبران، ائمه و هرگونه اعتقادات مذهبی در فضای مجازی( اینستاگرام،  واتساپ، تلگرام و یا هر اپلیکیشن و برنامه ی دیگری) جرم محسوب می گردد.

اهانت به مقدسات مذهبی به صورت نوشته و نگارش، صدای ضبط شده که حاوی تمسخر و الفاظ رکیک باشد و یا تصویر و عکسی که چهره های مذهبی را تمسخر کند و یا به صورت کاریکاتور باشد، محقق می گردد. اگر این جرم اثبات شود مجازات آن 1 تا 5 سال حبس می باشد.

3- مزاحمت اینترنتی

مزاحمت اینترنتی شامل رفتارهایی همچون ارسال پیام های بی مورد در برنامه های اینترنتی همچون واتساپ، تلگرام و …  و همچنین ارسال عکس و فیلم هایی که باعث بی آبرویی و به دردسر انداختن طرف مقابل می شود.

به طور کلی می توان گفت هر رفتاری که ضد جان، آبرو، مال، آسایش و امنیت دیگری محسوب شود مزاحمت تلقی بوده و اگر این مزاحمت از طریق اینترنت و برنامه های اینترنتی و فضای مجازی صورت گیرد مزاحمت اینترنتی محسوب می شود که بسته به نوع مزاحمت جزء یکی از عناوین مجرمانه قانون جرائم رایانه ای قرار گرفته و مجازات آن طبق ماده قانون مرتبط تعیین می گردد.

دادگاه صالح به رسیدگی جرائم رایانه ای

بر اساس ماده 29 قانون جرائم رایانه ای جرایم رایانه ای در صلاحیت محلی دادگاه محل وقوع جرم می باشد اما اگردر جرائم رایانه ای گزارش شده، محل دقیق وقوع جرم مشخص نگردد؛ تحقیقات مقدماتی باید در دادسرای محل گزارش جرم، انجام شده و سپس دادگاه مربوطه  رای را صادر نماید.

فی الحال در شهر تهران دادسرای ویژه ای (دادسرای ناحیه 31) برای رسیدگی به جرائم رایانه ای وجود دارد که تحقیقات مقدماتی در این دادسرا صورت می گیرد.

نمونه شکوائیه جرائم رایانه ای

در این جا نمونه ای از شکوائیه در رابطه با انتشار اسرار خصوصی را تنظیم کردیم:

اینجانب …………….. فرزند ………….. با کد ملی به شماره …………….. از آقای دکتر ………………. فرزند ……………. با کد ملی به شماره …………….. شکایتی در خصوص انتشار عکس و فیلم خصوصی من، بدون رضایت از بنده دارم.

من حدود 8 ماه پیش نزد ایشان عمل زیبایی پیکرتراشی (لیپوماتیک) انجام داده ام، ایشان در برنامه اینستاگرام  دارای صفحه کاری و همچنین در کانال تلگرام دارای کانال می باشند که تبلیغات کاری و نمونه جراحی های خود را به اشتراک می گذارند اما بنده در زمان مراجعه به ایشان چندین بار تاکید کردم که راضی به اشتراک گذاشتن تصاویر و فیلم در زمان قبل و بعد از عمل خود نمی باشم و ایشان هم تاکید کردند که بدون رضایت بیمار هرگز چنین کاری را انجام نمی دهند اما پس از گذشت 5 ماه از جراحی بنده، تصاویر خود را در کانال و صفحه ایشان مشاهده کردم.

اکنون از قاضی محترم تقاضای رسیدگی به جرم ارتکابی ایشان تحت عنوان انتشار فیلم و عکس خصوصی را دارم و خواستار تعیین اشد مجازات برای آقای دکتر………… می باشم.

با احترام

نام و نام خانوادگی