مالکیت معنوی (مالکیت فکری)

حقوق مالکیت معنوی یا مالکیت فکری (intellectual property) به عنوان یک سرمایه ارزشمند در معاملات تجاری، ابزاری مهم برای رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهاست. امروزه این حق به عنوان یکی از موضوعات مهم و مبنایی در سیاست های جدید اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است.

حمایت از حقوق مالکیت معنوی، علاوه بر ایجاد انگیزه برای فعالیت های ابتکاری توسط مبتکران، مخترعان و موسسات تحقیقاتی، موجب انتقال تکنولوژی و جلب سرمایه گذاری خارجی، نیز می شود.

برای بسیاری از افراد این سوال وجود دارد که مالکیت معنوی یا مالکیت فکری به چه معناست و در مورد چه موضوعاتی به کار می رود. به همین منظور در این مقاله، گروه وکلای حامیان عدالت، به تعریف موضوع مالکیت معنوی یا مالکیت فکری، پرداخته است.

تعریف مالکیت معنوی یا مالکیت فکری

حقوق مالکیت فکری یا معنوی، به آن حقوقی گفته می شود که از دستاوردهای فکری و دارایی های غیرملموس افراد، حمایت می کند.به طور کلی در مورد حقوق مالکیت معنوی یا مالکیت فکری در کنوانسیون ها یا موافقت نامه های مربوطه، تعریف جامع و مانعی ارائه نشده و معمولا مصادیق و حقوق مترتب بر آن بیان شده است.

در واقع مفهوم مالکیت معنوی یا مالکیت فکری، درصدد بیان این موضوع است که با توجه به پیشرفت جوامع و افزایش خلاقیت ها و آفرینش های خاص فکری به عنوان دارایی های نامشهود، باید مالکین این افکار، همانند مالکین اموال فیزیکی از حقوق و قوانین حمایتی، برخوردار باشند.

امروزه، حقوق مربوط به مالکیت های معنوی، مخصوصا در جوامع توسعه یافته، به عنوان یک ضرورت غیرقابل انکار و بسیار مهم در علم حقوق مورد توجه قرار گرفته است.

حق مالکیت فکری، یک قرارداد است، بین صاحب فکر و دولت که طبق آن، خالق آن فکر و اثر (مانند: اختراع یا اثر هنری)، در مقابل دریافت حق انحصاری، جهت جلوگیری از سوءاستفاده از آن توسط دیگران، اثر خود را در اختیار جامعه می گذارد.

حقوقی که به مالک یک فکر و اثر تعلق می گیرد، با توجه به نوع اثر و کشوری که اثر در آن تولید شده متفاوت است. حقوق مالکیت معنوی شامل موارد و موضوعات گسترده ای مانند: گواهی ثبت اختراع، حق کپی رایت، علائم تجاری و موضوعات دیگری می شود که در ادامه بیشتر به آن پرداخته می شود.

لازم به ذکر است که حقوق مالکیت معنوی از طرح و ایده اولیه حمایت نمی کند، بلکه ایده بعد از خلق و بیان و اجراء، مورد حمایت قانونی جهت جلوگیری از سوء استفاده یا پیاده سازی طرح و ایده بدون رضایت مالک توسط دیگران، قرار می گیرد.

طرح و ایده های فکری می تواند در حوزه های مختلف و بسیار متفاوت باشند. ایده می تواند یک اثر هنری مانند: داستان و رمان باشد، یا می تواند اختراعی جدید و صنعتی باشد. این ایده ها تا زمانی که اجرا یا منتشر نشوند، مورد حمایت حقوق مالکیت معنوی واقع نمی شوند، اما بعد از تحقق و ایجاد، مورد حمایت حقوق مالکیت فکری و معنوی قرار می گیرند.

موضوع حقوق مالکیت های معنوی، به دلیل اهمیتی که دارد، علاوه بر حقوق داخلی کشورها، در حقوق بین الملل، نیز مورد توجه قرار گرفته و اقداماتی جهت حمایت از آن انجام شده است و به همین منظور، سازمانی تحت عنوان “سازمان جهانی مالکیت فکری” (World Intellectual Property Organization) با اسم اختصاری (wipp) تاسیس شد و معاهدات مختلفی مانند: کنوانسیون برن؛ جهت حمایت از آثار ادبی و هنری و معاهده پاریس؛ جهت حمایت از مالکیت صنعتی، تصویب شد.

به طور کلی، حقوق مالکیت معنوی یا مالکیت فکری به دو بخش حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری تقسیم می شود.حقوق مالکیت صنعتی

حقوق مالکیت صنعتی (industrial property)، حقوقی است که بر موضوعات مختلف صنعتی احاطه دارد و شامل موضوعاتی مانند: اختراعات و پدیده های خلق شده با خصوصیات صنعتی یا تجارتی می شود.

این حق به مالک، اجازه استفاده انحصاری اما موقت، بهره برداری از اختراعات یا پدیده های خلق شده توسط او را می دهد. مدت حمایت از هر اختراع طبق قانون،۲۰ سال است و بعد از آن جزو اموال عمومی (public domain) محسوب می شود و استفاده و بهره برداری از آن دیگر نیازی به اجازه مخترع ندارد.

این محدودیت زمانی جهت حمایت از حقوق جامعه وضع شده است و به معنای عدم حمایت از مخترع بعد از این مدت نیست، بلکه حمایت در این مدت از صاحب این حق بسیار زیاد است. بنابراین مخترع در طول این مدت باید سعی کند که به خوبی تجاری سازی کند و از نواوری خود استفاده کند.

مالکیت صنعتی شامل انواع مختلفی همچون: گواهینامه ثبت اختراع (Patent)، طرح ها و مدل های صنعتی (Industrial designs)، نشانه های مبداء جغرافیایی کالا (Geographical indications) اسرار و رازهای تجاری (Trade secrets)، علائم تجاری و بازرگانی (Trademarks) و … می شود.

حقوق مالکیت ادبی و هنری

حقوق مالکیت آفرینش های ادبی و هنری، حق انحصاری پدیدآورنده آثار ادبی، هنری و علمی در نامیده شدن اثر به نام او و تولید، تکثیر، عرضه، اجرا و بهره برداری از آن اثر توسط خالق آن است.

آنچه به عنوان حق مولف یا حق کپی رایت (Copyright) نامیده می شود، مجموعه حقوقی است که برای خالق اثر وضع شده و استفاده از آن اثر را منحصرا اما موقت و برای مدت مشخص برای خالق و برای وراث او (با فوت خالق اثر) در نظرگرفته است. جملات و عباراتی مانند: «تمام حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به پدیدآورنده است» یا «تکثیر اثر بدون اجازه ناشر خلاف مقررات است» حاکی از این حق است.

حق تالیف، جهت حمایت از آثار و آفرینش های هنری به کار برده می شود و با وجود این حق، مولف، مانند خالق کالاهای دیگر که بعد از تولید و عرضه کالای خود، سود مالی به دست می آوردند، می تواند با تولید و عرضه آثار خود، سود مالی کسب کند و اثر خود را به طور انحصاری به نام خودش ثبت کند و از تمام حقوق مالکیت معنوی آن اثر برخوردار شود. حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل دو بخش: حقوق پدیدآورندگان اصلی و حقوق جانبی (حقوق مجاور) می شود.

حقوق پدید آورندگان اصلی آثار هنری و ادبی

این حقوق شامل آثاری همچون: آثار سمعی و بصری، آثار نوشتاری، آثار تجسمی، آثار سینمایی و برنامه های رایانه ای و داده های الکترونیکی می شود.

حقوق جانبی

حقوق جانبی یا حقوق مجاور مربوط به حقوق کارگردانان، تهیه کنندگان، بازیگران، خوانندگان، نوازندگان، استودیوهای ضبط و تولیدکنندگان این نوع آثار می شود. این حق در اجراها، آثار سینمایی و موسیقیایی مصداق پیدا می کند.

وکیل مالکیت معنوی/ وکیل مالکیت فکری

با توجه به اهمیت بالای موضوعات مربوط به بخش حقوق مالکیت فکری و مالکیت معنوی در جوامع امروزی و اهمیت حمایت و استفاده از این حق و با در نظر گرفتن این موضوع که غفلت در مورد موضوعات مربوط به این بخش، می تواند آثار مخربی بر کسب و کار اشخاص داشته باشد، ضرورت مراجعه به وکیل متخصص در این حوزه جهت دریافت مشاوره یا در صورت نیاز به طرح دعوی و شکایت و یا حل و فصل دعاوی مربوط به این حوزه بر هیچ کسی پوشیده نیست.

مخصوصا در مورد هنرمندان، صاحبان صنایع، تجار و شرکت ها که باید در زمینه شناسایی و حفاظت از حقوق مالکیت فکری و معنوی به دلیل ارزش بالای اقتصادی آن، بسیار دقیق و حساس باشند.

گروه وکلای حامیان عدالت با همراهی بهترین وکلای متخصص در تهران در زمینه انواع دعاوی و پرونده های مالکیت فکری و معنوی، حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری، امکان ارائه خدمات و مشاوره های تخصصی حقوقی را فراهم آورده است.

بهترین وکیل های تهران در گروه وکلای حامیان عدالت پاسخگوی نیاز اشخاص حقیقی و حقوقی در بخش موضوعات مربوط به مالکیت فکری و معنوی مانند: حق مولف یا کپی رایت، ثبت برند و علائم تجاری، ثبت اختراع، تنظیم قراردادهای مالکیت فکری و …. جهت ارائه انواع مشاوره های تخصصی و قبول پرونده می باشند.

در صورتی که سؤال، ابهام یا نظری در مورد این مطلب دارید می توانید به راحتی در بخش نظرات، آن را بیان کنید تا کارشناسان حقوقی ما پاسخگوی شما باشند.